ਚੰਡੀਗੜ੍ਹ, 17 ਅਕਤੂਬਰ, ਦੇਸ਼ ਕਲਿਕ ਬਿਊਰੋ :
ਮੌਸਮੀ ਉਥਲ-ਪੁਥਲ ਕਾਰਨ ਲੋਕਾਂ ਨੂੰ ਹੁਣ ਸਾਹ ਲੈਣ ਵਿੱਚ ਮੁਸ਼ਕਲ ਆ ਰਹੀ ਹੈ। ਪੰਜਾਬ ਦੇ ਜ਼ਿਆਦਾਤਰ ਸ਼ਹਿਰਾਂ ਦਾ ਏਅਰ ਕੁਆਲਿਟੀ ਇੰਡੈਕਸ (AQI) 100 ਨੂੰ ਪਾਰ ਕਰ ਗਿਆ ਹੈ, ਭਾਵ ਜ਼ਿਆਦਾਤਰ ਸ਼ਹਿਰਾਂ ਵਿੱਚ ਪੀਲਾ ਅਲਰਟ ਜਾਰੀ ਕੀਤਾ ਗਿਆ ਹੈ। ਇਸ ਦੇ ਪਿੱਛੇ ਕਾਰਨ ਥਰਮਲ ਇਨਵਰਸਨ ਮੰਨਿਆ ਜਾ ਰਿਹਾ ਹੈ। ਅੰਮ੍ਰਿਤਸਰ ਪੰਜਾਬ ਦਾ ਇਕਲੌਤਾ ਸ਼ਹਿਰ ਹੈ ਜਿਸਦਾ AQI 100 ਤੋਂ ਘੱਟ ਹੈ, ਜਦੋਂ ਕਿ ਹੋਰ ਸ਼ਹਿਰਾਂ ਦਾ AQI ਪਹਿਲਾਂ ਹੀ 100 ਤੋਂ ਵੱਧ ਗਿਆ ਹੈ।
ਪੰਜਾਬ ਵਿੱਚ ਤਾਪਮਾਨ ਵਿੱਚ ਕੋਈ ਬਦਲਾਅ ਨਹੀਂ ਹੋਇਆ ਹੈ। ਮੌਸਮ ਵਿਗਿਆਨ ਕੇਂਦਰ ਦੇ ਅਨੁਸਾਰ, ਆਉਣ ਵਾਲੇ ਦਿਨਾਂ ਵਿੱਚ ਮੌਸਮ ਇਸੇ ਤਰ੍ਹਾਂ ਰਹਿਣ ਦੀ ਉਮੀਦ ਹੈ। ਦੀਵਾਲੀ ਦੇ ਆਲੇ-ਦੁਆਲੇ ਇੱਕ ਪੱਛਮੀ ਗੜਬੜੀ ਸਰਗਰਮ ਹੋ ਰਹੀ ਹੈ, ਪਰ ਇਸਦਾ ਪ੍ਰਭਾਵ ਪੰਜਾਬ ਵਿੱਚ ਮਹਿਸੂਸ ਨਹੀਂ ਕੀਤਾ ਜਾਵੇਗਾ, ਅਤੇ ਨਾ ਹੀ ਤਾਪਮਾਨ ਵਿੱਚ ਕੋਈ ਬਦਲਾਅ ਹੋਵੇਗਾ।
ਜਿਵੇਂ ਜਿਵੇਂ ਅਕਤੂਬਰ ਵਿੱਚ ਪੰਜਾਬ ਵਿੱਚ ਤਾਪਮਾਨ ਘਟਦਾ ਹੈ, ਰਾਤਾਂ ਠੰਢੀਆਂ ਹੋ ਜਾਂਦੀਆਂ ਹਨ ਅਤੇ ਦਿਨ ਹਲਕੇ ਗਰਮ ਹੋ ਜਾਂਦੇ ਹਨ। ਇਸ ਸਮੇਂ ਦੌਰਾਨ, ਵਾਯੂਮੰਡਲ ਵਿੱਚ ਥਰਮਲ ਇਨਵਰਸਨ ਨਾਮਕ ਇੱਕ ਮਹੱਤਵਪੂਰਨ ਵਿਗਿਆਨਕ ਘਟਨਾ ਵਾਪਰਦੀ ਹੈ, ਜੋ ਪ੍ਰਦੂਸ਼ਣ ਵਧਾਉਣ ਵਿੱਚ ਵੱਡੀ ਭੂਮਿਕਾ ਨਿਭਾਉਂਦੀ ਹੈ।
ਆਮ ਹਾਲਤਾਂ ਵਿੱਚ, ਹਵਾ ਦਾ ਤਾਪਮਾਨ ਉਚਾਈ ਦੇ ਨਾਲ ਘਟਦਾ ਹੈ। ਯਾਨੀ ਕਿ ਉੱਪਰਲੀ ਹਵਾ ਠੰਢੀ ਹੁੰਦੀ ਹੈ, ਅਤੇ ਹੇਠਾਂ ਗਰਮ ਹਵਾ ਵਧਦੀ ਹੈ, ਪ੍ਰਦੂਸ਼ਣ ਦੇ ਕਣਾਂ ਨੂੰ ਪੂਰੇ ਵਾਯੂਮੰਡਲ ਵਿੱਚ ਖਿੰਡਾਉਂਦੀ ਹੈ। ਇਹ ਕੁਦਰਤੀ ਤੌਰ ‘ਤੇ ਹਵਾ ਨੂੰ ਸਾਫ਼ ਕਰਦਾ ਹੈ। ਹਾਲਾਂਕਿ, ਥਰਮਲ ਇਨਵਰਸ਼ਨ ਦੌਰਾਨ, ਇਹ ਸਥਿਤੀ ਉਲਟ ਜਾਂਦੀ ਹੈ। ਇਹ ਆਮ ਤਾਪਮਾਨ ਗਰੇਡੀਐਂਟ “ਉਲਟਾ” ਹੁੰਦਾ ਹੈ, ਜਿਸ ਨਾਲ ਸਤ੍ਹਾ ਦੇ ਨੇੜੇ ਦੀ ਹਵਾ ਠੰਢੀ ਹੁੰਦੀ ਹੈ ਜਦੋਂ ਕਿ ਉੱਪਰਲੀ ਪਰਤ ਮੁਕਾਬਲਤਨ ਗਰਮ ਰਹਿੰਦੀ ਹੈ।
ਇਹ ਗਰਮ ਹਵਾ ਉੱਪਰਲੀ ਪਰਤ ‘ਤੇ ਇੱਕ ਢੱਕਣ ਵਜੋਂ ਕੰਮ ਕਰਦੀ ਹੈ। ਜਦੋਂ ਠੰਡੀ ਹਵਾ ਇਸਦੇ ਹੇਠਾਂ ਫਸ ਜਾਂਦੀ ਹੈ, ਤਾਂ ਇਹ ਉੱਪਰ ਨਹੀਂ ਉੱਠ ਸਕਦੀ। ਨਤੀਜੇ ਵਜੋਂ, ਸਤ੍ਹਾ ਤੋਂ ਨਿਕਲਣ ਵਾਲਾ ਕੋਈ ਵੀ ਧੂੰਆਂ, ਧੂੜ, ਜਾਂ ਗੈਸਾਂ – ਭਾਵੇਂ ਇਹ ਪਰਾਲੀ ਸਾੜਨ ਦਾ ਧੂੰਆਂ ਹੋਵੇ, ਵਾਹਨਾਂ ਦਾ ਧੂੰਆਂ ਹੋਵੇ, ਜਾਂ ਫੈਕਟਰੀ ਗੈਸਾਂ – ਇਸ ਠੰਡੀ ਪਰਤ ਵਿੱਚ ਫਸੀਆਂ ਰਹਿੰਦੀਆਂ ਹਨ ਅਤੇ ਖਿੰਡਣ ਵਿੱਚ ਅਸਮਰੱਥ ਹੁੰਦੀਆਂ ਹਨ। ਇਹ ਹੇਠਲੇ ਵਾਯੂਮੰਡਲ ਨੂੰ ਪ੍ਰਦੂਸ਼ਕਾਂ ਨਾਲ ਭਰ ਦਿੰਦਾ ਹੈ ਅਤੇ ਧੁੰਦ ਤੇ ਧੂੰਏਂ ਨਾਲ ਮਿਲ ਕੇ ਸਮਾਗ ਬਣਦਾ ਹੈ।
