ਪੇਸ਼ਕਸ਼ ਡਾ ਅਜੀਤਪਾਲ ਸਿੰਘ ਐਮ ਡੀ
ਕੈਂਸਰ ਉਹਨਾਂ ਬਿਮਾਰੀਆਂ ਵਿੱਚੋਂ ਕਿਸੇ ਇੱਕ ਨੂੰ ਦਰਸਾਉਂਦਾ ਹੈ ਜੋ ਅਸਧਾਰਨ ਸੈੱਲਾਂ ਦੇ ਵਿਕਾਸ ਦੁਆਰਾ ਦਰਸਾਈਆਂ ਜਾਂਦੀਆਂ ਹਨ ਜੋ ਬੇਕਾਬੂ ਤੌਰ ‘ਤੇ ਵੰਡੀਆਂ ਜਾਂਦੀਆਂ ਹਨ ਅਤੇ ਆਮ ਸਰੀਰ ਦੇ ਟਿਸ਼ੂਆਂ ਵਿੱਚ ਘੁਸਪੈਠ ਕਰਨ ਅਤੇ ਨਸ਼ਟ ਕਰਨ ਦੀ ਸਮਰੱਥਾ ਰੱਖਦੀਆਂ ਹਨ। ਕੈਂਸਰ ਅਕਸਰ ਤੁਹਾਡੇ ਪੂਰੇ ਸਰੀਰ ਵਿੱਚ ਫੈਲਣ ਦੀ ਸਮਰੱਥਾ ਰੱਖਦਾ ਹੈ।
ਕੈਂਸਰ ਦੁਨੀਆ ਵਿੱਚ ਮੌਤਾਂ ਦਾ ਦੂਜਾ ਸਭ ਤੋਂ ਵੱਡਾ ਕਾਰਨ ਹੈ। ਪਰ ਕੈਂਸਰ ਦੀ ਜਾਂਚ, ਇਲਾਜ ਅਤੇ ਰੋਕਥਾਮ ਵਿੱਚ ਸੁਧਾਰਾਂ ਦੇ ਕਾਰਨ, ਕਈ ਕਿਸਮਾਂ ਦੇ ਕੈਂਸਰ ਲਈ ਬਚਣ ਦੀ ਦਰ ਵਿੱਚ ਸੁਧਾਰ ਹੋ ਰਿਹਾ ਹੈ। ਜਿਸ ਕਾਰਨ 2020 ਵਿੱਚ ਲਗਭਗ 10 ਮਿਲੀਅਨ ਜਾਂ ਛੇ ਮੌਤਾਂ ਵਿੱਚੋਂ ਲਗਭਗ ਇੱਕ।
ਸਭ ਤੋਂ ਆਮ ਛਾਤੀ, ਫੇਫੜੇ, ਅੰਤੜੀ,ਗੁਦਾ ਅਤੇ ਪ੍ਰੋਸਟੇਟ ਕੈਂਸਰ ਹਨ।
ਕੈਂਸਰ ਨਾਲ ਹੋਣ ਵਾਲੀਆਂ ਲਗਭਗ ਇੱਕ ਤਿਹਾਈ ਮੌਤਾਂ ਤੰਬਾਕੂ ਦੀ ਵਰਤੋਂ, ਉੱਚ ਬਾਡੀ ਮਾਸ ਇੰਡੈਕਸ, ਸ਼ਰਾਬ ਦੀ ਖਪਤ, ਘੱਟ ਫਲਾਂ ਅਤੇ ਸਬਜ਼ੀਆਂ ਦੀ ਖਪਤ ਅਤੇ ਸਰੀਰਕ ਗਤੀਵਿਧੀਆਂ ਦੀ ਘਾਟ ਕਾਰਨ ਹੁੰਦੀਆਂ ਹਨ। ਇਸ ਤੋਂ ਇਲਾਵਾ, ਹਵਾ ਪ੍ਰਦੂਸ਼ਣ ਫੇਫੜਿਆਂ ਦੇ ਕੈਂਸਰ ਲਈ ਇੱਕ ਮਹੱਤਵਪੂਰਨ ਜੋਖਮ ਕਾਰਕ ਹੈ।
ਘੱਟ ਅਤੇ ਘੱਟ-ਮੱਧਮ ਆਮਦਨ ਵਾਲੇ ਦੇਸ਼ਾਂ ਵਿੱਚ ਕੈਂਸਰ ਪੈਦਾ ਕਰਨ ਵਾਲੀਆਂ ਲਾਗਾਂ, ਜਿਵੇਂ ਕਿ ਮਨੁੱਖੀ ਪੈਪੀਲੋਮਾਵਾਇਰਸ (HPV) ਅਤੇ ਹੈਪੇਟਾਈਟਸ, ਲਗਭਗ 30% ਕੈਂਸਰ ਦੇ ਮਾਮਲਿਆਂ ਲਈ ਜ਼ਿੰਮੇਵਾਰ ਹਨ।
ਬਹੁਤ ਸਾਰੇ ਕੈਂਸਰਾਂ ਦਾ ਇਲਾਜ ਕੀਤਾ ਜਾ ਸਕਦਾ ਹੈ ਜੇਕਰ ਜਲਦੀ ਪਤਾ ਲਗਾਇਆ ਜਾਵੇ ਅਤੇ ਪ੍ਰਭਾਵਸ਼ਾਲੀ ਢੰਗ ਨਾਲ ਇਲਾਜ ਕੀਤਾ ਜਾਵੇ।
ਕੈਂਸਰ ਇੱਕ ਆਮ ਸ਼ਬਦ ਹੈ ਜੋ ਬਿਮਾਰੀਆਂ ਦੇ ਇੱਕ ਵੱਡੇ ਸਮੂਹ ਲਈ ਵਰਤਿਆ ਜਾਂਦਾ ਹੈ ਜੋ ਸਰੀਰ ਦੇ ਕਿਸੇ ਵੀ ਹਿੱਸੇ ਨੂੰ ਪ੍ਰਭਾਵਿਤ ਕਰ ਸਕਦਾ ਹੈ। ਵਰਤੇ ਜਾਣ ਵਾਲੇ ਹੋਰ ਸ਼ਬਦ ਘਾਤਕ ਟਿਊਮਰ ਅਤੇ ਨਿਓਪਲਾਜ਼ਮ ਹਨ। ਕੈਂਸਰ ਦੀ ਇੱਕ ਪਰਿਭਾਸ਼ਿਤ ਵਿਸ਼ੇਸ਼ਤਾ ਅਸਧਾਰਨ ਸੈੱਲਾਂ ਦੀ ਤੇਜ਼ੀ ਨਾਲ ਰਚਨਾ ਹੈ ਜੋ ਆਪਣੀਆਂ ਆਮ ਸੀਮਾਵਾਂ ਤੋਂ ਪਰੇ ਵਧਦੇ ਹਨ, ਅਤੇ ਜੋ ਫਿਰ ਸਰੀਰ ਦੇ ਨਾਲ ਲੱਗਦੇ ਹਿੱਸਿਆਂ ‘ਤੇ ਹਮਲਾ ਕਰ ਸਕਦੇ ਹਨ ਅਤੇ ਦੂਜੇ ਅੰਗਾਂ ਵਿੱਚ ਫੈਲ ਸਕਦੇ ਹਨ; ਬਾਅਦ ਵਾਲੀ ਪ੍ਰਕਿਰਿਆ ਨੂੰ ਮੈਟਾਸਟੇਸਿਸ ਕਿਹਾ ਜਾਂਦਾ ਹੈ। ਵਿਆਪਕ ਮੈਟਾਸਟੈਸੇਸ ਕੈਂਸਰ ਤੋਂ ਮੌਤ ਦਾ ਮੁੱਖ ਕਾਰਨ ਹਨ।
ਕੈਂਸਰ ਦੁਨੀਆ ਭਰ ਵਿੱਚ ਮੌਤਾਂ ਦਾ ਇੱਕ ਪ੍ਰਮੁੱਖ ਕਾਰਨ ਹੈ, ਜਿਸ ਕਾਰਨ 2020 ਵਿੱਚ ਲਗਭਗ 10 ਮਿਲੀਅਨ ਮੌਤਾਂ ਹੋਈਆਂ (1)। 2020 ਵਿੱਚ ਸਭ ਤੋਂ ਆਮ (ਕੈਂਸਰ ਦੇ ਨਵੇਂ ਮਾਮਲਿਆਂ ਦੇ ਮਾਮਲੇ ਵਿੱਚ) ਇਹ ਸਨ:
ਛਾਤੀ (2.26 ਮਿਲੀਅਨ ਕੇਸ);
ਫੇਫੜੇ (2.21 ਮਿਲੀਅਨ ਕੇਸ);
ਕੋਲਨ ਅਤੇ ਗੁਦਾ (1.93 ਮਿਲੀਅਨ ਕੇਸ);
ਪ੍ਰੋਸਟੇਟ (1.41 ਮਿਲੀਅਨ ਕੇਸ);
ਚਮੜੀ (ਗੈਰ-ਮੇਲਾਨੋਮਾ) (1.20 ਮਿਲੀਅਨ ਮਾਮਲੇ); ਅਤੇ
ਪੇਟ (1.09 ਮਿਲੀਅਨ ਕੇਸ)।
ਹਰ ਸਾਲ, ਲਗਭਗ 400,000 ਬੱਚਿਆਂ ਨੂੰ ਕੈਂਸਰ ਹੁੰਦਾ ਹੈ। ਸਭ ਤੋਂ ਆਮ ਕੈਂਸਰ ਦੇਸ਼ਾਂ ਵਿਚਕਾਰ ਵੱਖ-ਵੱਖ ਹੁੰਦੇ ਹਨ। ਸਰਵਾਈਕਲ ਕੈਂਸਰ 23 ਦੇਸ਼ਾਂ ਵਿੱਚ ਸਭ ਤੋਂ ਆਮ ਹੈ।
ਕੈਂਸਰ ਇੱਕ ਬਹੁ-ਪੜਾਵੀ ਪ੍ਰਕਿਰਿਆ ਵਿੱਚ ਆਮ ਸੈੱਲਾਂ ਦੇ ਟਿਊਮਰ ਸੈੱਲਾਂ ਵਿੱਚ ਪਰਿਵਰਤਨ ਤੋਂ ਪੈਦਾ ਹੁੰਦਾ ਹੈ ਜੋ ਆਮ ਤੌਰ ‘ਤੇ ਕੈਂਸਰ ਤੋਂ ਪਹਿਲਾਂ ਦੇ ਜਖਮ ਤੋਂ ਇੱਕ ਘਾਤਕ ਟਿਊਮਰ ਤੱਕ ਵਧਦੀ ਹੈ। ਇਹ ਬਦਲਾਅ ਇੱਕ ਵਿਅਕਤੀ ਦੇ ਜੈਨੇਟਿਕ ਕਾਰਕਾਂ ਅਤੇ ਬਾਹਰੀ ਕਾਰਕਾਂ ਦੀਆਂ ਤਿੰਨ ਸ਼੍ਰੇਣੀਆਂ ਵਿਚਕਾਰ ਆਪਸੀ ਤਾਲਮੇਲ ਦਾ ਨਤੀਜਾ ਹਨ, ਜਿਸ ਵਿੱਚ ਸ਼ਾਮਲ ਹਨ:
ਭੌਤਿਕ ਕਾਰਸਿਨੋਜਨ, ਜਿਵੇਂ ਕਿ ਅਲਟਰਾਵਾਇਲਟ ਅਤੇ ਆਇਨਾਈਜ਼ਿੰਗ ਰੇਡੀਏਸ਼ਨ;
ਰਸਾਇਣਕ ਕਾਰਸਿਨੋਜਨ, ਜਿਵੇਂ ਕਿ ਐਸਬੈਸਟਸ, ਤੰਬਾਕੂ ਦੇ ਧੂੰਏਂ ਦੇ ਹਿੱਸੇ, ਸ਼ਰਾਬ, ਅਫਲਾਟੌਕਸਿਨ (ਇੱਕ ਭੋਜਨ ਦੂਸ਼ਿਤ ਕਰਨ ਵਾਲਾ), ਅਤੇ ਆਰਸੈਨਿਕ (ਇੱਕ ਪੀਣ ਵਾਲੇ ਪਾਣੀ ਦੂਸ਼ਿਤ ਕਰਨ ਵਾਲਾ); ਅਤੇ
ਜੈਵਿਕ ਕਾਰਸਿਨੋਜਨ, ਜਿਵੇਂ ਕਿ ਕੁਝ ਵਾਇਰਸਾਂ, ਬੈਕਟੀਰੀਆ, ਜਾਂ ਪਰਜੀਵੀਆਂ ਤੋਂ ਹੋਣ ਵਾਲੀਆਂ ਲਾਗਾਂ।
WHO, ਆਪਣੀ ਕੈਂਸਰ ਖੋਜ ਏਜੰਸੀ, ਇੰਟਰਨੈਸ਼ਨਲ ਏਜੰਸੀ ਫਾਰ ਰਿਸਰਚ ਆਨ ਕੈਂਸਰ (IARC) ਰਾਹੀਂ, ਕੈਂਸਰ ਪੈਦਾ ਕਰਨ ਵਾਲੇ ਏਜੰਟਾਂ ਦਾ ਵਰਗੀਕਰਨ ਰੱਖਦਾ ਹੈ।
ਉਮਰ ਦੇ ਨਾਲ ਕੈਂਸਰ ਦੀਆਂ ਘਟਨਾਵਾਂ ਨਾਟਕੀ ਢੰਗ ਨਾਲ ਵੱਧਦੀਆਂ ਹਨ, ਜ਼ਿਆਦਾਤਰ ਸੰਭਾਵਨਾ ਹੈ ਕਿ ਉਮਰ ਦੇ ਨਾਲ ਵਧਣ ਵਾਲੇ ਖਾਸ ਕੈਂਸਰਾਂ ਦੇ ਜੋਖਮਾਂ ਦੇ ਨਿਰਮਾਣ ਦੇ ਕਾਰਨ। ਸਮੁੱਚੇ ਜੋਖਮ ਨੂੰ ਇਕੱਠਾ ਕਰਨਾ ਸੈਲੂਲਰ ਮੁਰੰਮਤ ਵਿਧੀਆਂ ਦੇ ਘੱਟ ਪ੍ਰਭਾਵਸ਼ਾਲੀ ਹੋਣ ਦੀ ਪ੍ਰਵਿਰਤੀ ਦੇ ਨਾਲ ਜੋੜਿਆ ਜਾਂਦਾ ਹੈ ਜਿਵੇਂ ਕਿ ਇੱਕ ਵਿਅਕਤੀ ਵੱਡਾ ਹੁੰਦਾ ਹੈ l
ਜੋਖਮ ਦੇ ਕਾਰਕ
ਤੰਬਾਕੂ ਦੀ ਵਰਤੋਂ, ਸ਼ਰਾਬ ਦੀ ਵਰਤੋਂ, ਗੈਰ-ਸਿਹਤਮੰਦ ਖੁਰਾਕ, ਸਰੀਰਕ ਗਤੀਵਿਧੀ ਦੀ ਘਾਟ ਅਤੇ ਹਵਾ ਪ੍ਰਦੂਸ਼ਣ ਕੈਂਸਰ ਅਤੇ ਹੋਰ ਗੈਰ-ਸੰਚਾਰੀ ਬਿਮਾਰੀਆਂ ਦੇ ਜੋਖਮ ਦੇ ਕਾਰਕ ਹਨ।
ਕੁਝ ਪੁਰਾਣੀਆਂ ਲਾਗਾਂ ਕੈਂਸਰ ਲਈ ਜੋਖਮ ਦੇ ਕਾਰਕ ਹਨ; ਇਹ ਘੱਟ ਅਤੇ ਮੱਧ-ਆਮਦਨ ਵਾਲੇ ਦੇਸ਼ਾਂ ਵਿੱਚ ਇੱਕ ਖਾਸ ਮੁੱਦਾ ਹੈ। 2018 ਵਿੱਚ ਵਿਸ਼ਵ ਪੱਧਰ ‘ਤੇ ਨਿਦਾਨ ਕੀਤੇ ਗਏ ਲਗਭਗ 13% ਕੈਂਸਰ ਕਾਰਸੀਨੋਜਨਿਕ ਲਾਗਾਂ ਕਾਰਨ ਹੋਏ ਸਨ, ਜਿਨ੍ਹਾਂ ਵਿੱਚ ਹੈਲੀਕੋਬੈਕਟਰ ਪਾਈਲੋਰੀ, ਮਨੁੱਖੀ ਪੈਪੀਲੋਮਾਵਾਇਰਸ (HPV), ਹੈਪੇਟਾਈਟਸ ਬੀ ਵਾਇਰਸ, ਹੈਪੇਟਾਈਟਸ ਸੀ ਵਾਇਰਸ, ਅਤੇ ਐਪਸਟਾਈਨ-ਬਾਰ ਵਾਇਰਸ (2) ਸ਼ਾਮਲ ਹਨ।
ਹੈਪੇਟਾਈਟਸ ਬੀ ਅਤੇ ਸੀ ਵਾਇਰਸ ਅਤੇ ਕੁਝ ਕਿਸਮਾਂ ਦੇ ਐਚਪੀਵੀ ਕ੍ਰਮਵਾਰ ਜਿਗਰ ਅਤੇ ਸਰਵਾਈਕਲ ਕੈਂਸਰ ਦੇ ਜੋਖਮ ਨੂੰ ਵਧਾਉਂਦੇ ਹਨ। ਐੱਚਆਈਵੀ ਦੀ ਲਾਗ ਸਰਵਾਈਕਲ ਕੈਂਸਰ ਦੇ ਵਿਕਾਸ ਦੇ ਜੋਖਮ ਨੂੰ ਛੇ ਗੁਣਾ ਵਧਾਉਂਦੀ ਹੈ ਅਤੇ ਕਾਪੋਸੀ ਸਾਰਕੋਮਾ ਵਰਗੇ ਚੋਣਵੇਂ ਹੋਰ ਕੈਂਸਰਾਂ ਦੇ ਵਿਕਾਸ ਦੇ ਜੋਖਮ ਨੂੰ ਕਾਫ਼ੀ ਹੱਦ ਤੱਕ ਵਧਾਉਂਦਾ ਹੈ l
ਕੈਂਸਰ ਦੇ ਜੋਖਮ ਨੂੰ ਇਸ ਤਰ੍ਹਾਂ ਘਟਾਇਆ ਜਾ ਸਕਦਾ ਹੈ:
ਤੰਬਾਕੂ ਦੀ ਵਰਤੋਂ ਨਾ ਕਰਨਾ;
ਸਿਹਤਮੰਦ ਸਰੀਰ ਦਾ ਭਾਰ ਬਣਾਈ ਰੱਖਣਾ;
ਫਲ ਅਤੇ ਸਬਜ਼ੀਆਂ ਸਮੇਤ ਸਿਹਤਮੰਦ ਖੁਰਾਕ ਖਾਣਾ;
ਨਿਯਮਤ ਤੌਰ ‘ਤੇ ਸਰੀਰਕ ਗਤੀਵਿਧੀਆਂ ਕਰਨਾ;
ਸ਼ਰਾਬ ਦੀ ਖਪਤ ਤੋਂ ਬਚਣਾ ਜਾਂ ਘਟਾਉਣਾ;ਜੇਕਰ ਤੁਸੀਂ ਉਸ ਸਮੂਹ ਨਾਲ ਸਬੰਧਤ ਹੋ ਜਿਸ ਲਈ ਟੀਕਾਕਰਨ ਦੀ ਸਿਫਾਰਸ਼ ਕੀਤੀ ਜਾਂਦੀ ਹੈ, ਤਾਂ HPV ਅਤੇ ਹੈਪੇਟਾਈਟਸ B ਦੇ ਵਿਰੁੱਧ ਟੀਕਾਕਰਨ ਕਰਵਾਉਣਾ;
ਅਲਟਰਾਵਾਇਲਟ ਰੇਡੀਏਸ਼ਨ ਦੇ ਸੰਪਰਕ ਤੋਂ ਬਚਣਾ (ਜੋ ਮੁੱਖ ਤੌਰ ‘ਤੇ ਸੂਰਜ ਦੇ ਸੰਪਰਕ ਅਤੇ ਨਕਲੀ ਟੈਨਿੰਗ ਯੰਤਰਾਂ ਦੇ ਨਤੀਜੇ ਵਜੋਂ ਹੁੰਦਾ ਹੈ) ਅਤੇ/ਜਾਂ ਸੂਰਜ ਸੁਰੱਖਿਆ ਉਪਾਵਾਂ ਦੀ ਵਰਤੋਂ ਕਰਨਾ;
ਸਿਹਤ ਸੰਭਾਲ (ਡਾਇਗਨੌਸਟਿਕ ਅਤੇ ਇਲਾਜ ਦੇ ਉਦੇਸ਼ਾਂ ਲਈ) ਵਿੱਚ ਰੇਡੀਏਸ਼ਨ ਦੀ ਸੁਰੱਖਿਅਤ ਅਤੇ ਢੁਕਵੀਂ ਵਰਤੋਂ ਨੂੰ ਯਕੀਨੀ ਬਣਾਉਣ,ਆਇਓਨਾਈਜ਼ਿੰਗ ਰੇਡੀਏਸ਼ਨ ਦੇ ਕਿੱਤਾਮੁਖੀ ਸੰਪਰਕ ਨੂੰ ਘੱਟ ਤੋਂ ਘੱਟ ਕਰਨਾ ਆਦਿ l
ਬਾਹਰੀ ਹਵਾ ਪ੍ਰਦੂਸ਼ਣ ਅਤੇ ਅੰਦਰੂਨੀ ਹਵਾ ਪ੍ਰਦੂਸ਼ਣ ਦੇ ਸੰਪਰਕ ਨੂੰ ਘਟਾਉਣਾ, ਜਿਸ ਵਿੱਚ ਰੇਡੋਨ (ਯੂਰੇਨੀਅਮ ਦੇ ਕੁਦਰਤੀ ਸੜਨ ਤੋਂ ਪੈਦਾ ਹੋਣ ਵਾਲੀ ਇੱਕ ਰੇਡੀਓਐਕਟਿਵ ਗੈਸ, ਜੋ ਇਮਾਰਤਾਂ – ਘਰਾਂ, ਸਕੂਲਾਂ ਅਤੇ ਕਾਰਜ ਸਥਾਨਾਂ ਵਿੱਚ ਇਕੱਠੀ ਹੋ ਸਕਦੀ ਹੈ) ਸ਼ਾਮਲ ਹੈ ਜਲਦੀ ਪਤਾ ਲਗਾਉਣਾ
ਜਦੋਂ ਕੇਸਾਂ ਦਾ ਜਲਦੀ ਪਤਾ ਲਗਾਇਆ ਜਾਂਦਾ ਹੈ ਅਤੇ ਇਲਾਜ ਕੀਤਾ ਜਾਂਦਾ ਹੈ ਤਾਂ ਕੈਂਸਰ ਦੀ ਮੌਤ ਦਰ ਘੱਟ ਜਾਂਦੀ ਹੈ। ਜਲਦੀ ਪਤਾ ਲਗਾਉਣ ਦੇ ਦੋ ਭਾਗ ਹਨ: ਜਲਦੀ ਨਿਦਾਨ ਅਤੇ ਜਾਂਚ।
ਜਲਦੀ ਨਿਦਾਨ
ਜਦੋਂ ਕੈਂਸਰ ਦੀ ਜਲਦੀ ਪਛਾਣ ਹੋ ਜਾਂਦੀ ਹੈ, ਤਾਂ ਇਲਾਜ ਪ੍ਰਤੀ ਹੁੰਗਾਰਾ ਮਿਲਣ ਦੀ ਸੰਭਾਵਨਾ ਵਧੇਰੇ ਹੁੰਦੀ ਹੈ ਅਤੇ ਇਸਦੇ ਨਤੀਜੇ ਵਜੋਂ ਘੱਟ ਬਿਮਾਰੀ ਦੇ ਨਾਲ-ਨਾਲ ਘੱਟ ਮਹਿੰਗਾ ਇਲਾਜ ਦੇ ਨਾਲ-ਨਾਲ ਬਚਣ ਦੀ ਸੰਭਾਵਨਾ ਵੱਧ ਸਕਦੀ ਹੈ। ਕੈਂਸਰ ਦਾ ਜਲਦੀ ਪਤਾ ਲਗਾ ਕੇ ਅਤੇ ਦੇਖਭਾਲ ਵਿੱਚ ਦੇਰੀ ਤੋਂ ਬਚ ਕੇ ਕੈਂਸਰ ਦੇ ਮਰੀਜ਼ਾਂ ਦੇ ਜੀਵਨ ਵਿੱਚ ਮਹੱਤਵਪੂਰਨ ਸੁਧਾਰ ਕੀਤੇ ਜਾ ਸਕਦੇ ਹਨ।
ਸ਼ੁਰੂਆਤੀ ਤਸ਼ਖੀਸ ਵਿੱਚ ਤਿੰਨ ਭਾਗ ਹੁੰਦੇ ਹਨ ਕੈਂਸਰ ਦੇ ਵੱਖ-ਵੱਖ ਰੂਪਾਂ ਦੇ ਲੱਛਣਾਂ ਤੋਂ ਜਾਣੂ ਹੋਣਾ ਅਤੇ ਅਸਧਾਰਨ ਖੋਜਾਂ ਦੇਖੇ ਜਾਣ ‘ਤੇ ਡਾਕਟਰੀ ਸਲਾਹ ਲੈਣ ਦੀ ਮਹੱਤਤਾ ਬਾਰੇ ਜਾਣੂ ਹੋਣਾ;
ਕਲੀਨਿਕਲ ਮੁਲਾਂਕਣ ਅਤੇ ਡਾਇਗਨੌਸਟਿਕ ਸੇਵਾਵਾਂ ਤੱਕ ਪਹੁੰਚ l
ਲੱਛਣਾਂ ਵਾਲੇ ਕੈਂਸਰਾਂ ਦਾ ਸ਼ੁਰੂਆਤੀ ਨਿਦਾਨ ਸਾਰੀਆਂ ਸਥਿਤੀਆਂ ਅਤੇ ਜ਼ਿਆਦਾਤਰ ਕੈਂਸਰਾਂ ਵਿੱਚ ਢੁਕਵਾਂ ਹੈ। ਕੈਂਸਰ ਪ੍ਰੋਗਰਾਮਾਂ ਨੂੰ ਨਿਦਾਨ, ਇਲਾਜ ਅਤੇ ਸਹਾਇਕ ਦੇਖਭਾਲ ਵਿੱਚ ਦੇਰੀ ਅਤੇ ਰੁਕਾਵਟਾਂ ਨੂੰ ਘਟਾਉਣ ਲਈ ਤਿਆਰ ਕੀਤਾ ਜਾਣਾ ਚਾਹੀਦਾ ਹੈ।
ਸਕ੍ਰੀਨਿੰਗ
ਸਕ੍ਰੀਨਿੰਗ ਦਾ ਉਦੇਸ਼ ਉਹਨਾਂ ਵਿਅਕਤੀਆਂ ਦੀ ਪਛਾਣ ਕਰਨਾ ਹੈ ਜਿਨ੍ਹਾਂ ਦੇ ਲੱਛਣਾਂ ਦੇ ਵਿਕਾਸ ਤੋਂ ਪਹਿਲਾਂ ਕਿਸੇ ਖਾਸ ਕੈਂਸਰ ਜਾਂ ਪ੍ਰੀ-ਕੈਂਸਰ ਦੇ ਸੰਕੇਤ ਮਿਲਦੇ ਹਨ। ਜਦੋਂ ਸਕ੍ਰੀਨਿੰਗ ਦੌਰਾਨ ਅਸਧਾਰਨਤਾਵਾਂ ਦੀ ਪਛਾਣ ਕੀਤੀ ਜਾਂਦੀ ਹੈ, ਤਾਂ ਇੱਕ ਨਿਸ਼ਚਤ ਤਸ਼ਖੀਸ ਸਥਾਪਤ ਕਰਨ ਲਈ ਹੋਰ ਟੈਸਟ ਕੀਤੇ ਜਾਣੇ ਚਾਹੀਦੇ ਹਨ, ਜਿਵੇਂ ਕਿ ਜੇਕਰ ਕੈਂਸਰ ਮੌਜੂਦ ਸਾਬਤ ਹੁੰਦਾ ਹੈ ਤਾਂ ਇਲਾਜ ਲਈ ਰੈਫਰਲ ਕਰਨਾ ਚਾਹੀਦਾ ਹੈ।
ਸਕ੍ਰੀਨਿੰਗ ਪ੍ਰੋਗਰਾਮ ਕੁਝ ਕੈਂਸਰ ਕਿਸਮਾਂ ਲਈ ਪ੍ਰਭਾਵਸ਼ਾਲੀ ਹੁੰਦੇ ਹਨ ਪਰ ਸਾਰੀਆਂ ਨਹੀਂ ਅਤੇ ਆਮ ਤੌਰ ‘ਤੇ ਸ਼ੁਰੂਆਤੀ ਤਸ਼ਖੀਸ ਨਾਲੋਂ ਕਿਤੇ ਜ਼ਿਆਦਾ ਗੁੰਝਲਦਾਰ ਅਤੇ ਸਰੋਤ-ਸੰਬੰਧਿਤ ਹੁੰਦੇ ਹਨ ਕਿਉਂਕਿ ਉਹਨਾਂ ਨੂੰ ਵਿਸ਼ੇਸ਼ ਉਪਕਰਣਾਂ ਅਤੇ ਸਮਰਪਿਤ ਕਰਮਚਾਰੀਆਂ ਦੀ ਲੋੜ ਹੁੰਦੀ ਹੈ। ਜਦੋਂ ਸਕ੍ਰੀਨਿੰਗ ਪ੍ਰੋਗਰਾਮ ਸਥਾਪਤ ਕੀਤੇ ਜਾਂਦੇ ਹਨ, ਤਾਂ ਵੀ ਸ਼ੁਰੂਆਤੀ ਤਸ਼ਖੀਸ ਪ੍ਰੋਗਰਾਮ ਉਹਨਾਂ ਲੋਕਾਂ ਵਿੱਚ ਹੋਣ ਵਾਲੇ ਕੈਂਸਰ ਦੇ ਮਾਮਲਿਆਂ ਦੀ ਪਛਾਣ ਕਰਨ ਲਈ ਜ਼ਰੂਰੀ ਹੁੰਦੇ ਹਨ ਜੋ ਸਕ੍ਰੀਨਿੰਗ ਲਈ ਉਮਰ ਜਾਂ ਜੋਖਮ ਕਾਰਕ ਮਾਪਦੰਡਾਂ ਨੂੰ ਪੂਰਾ ਨਹੀਂ ਕਰਦੇ।
ਸਕ੍ਰੀਨਿੰਗ ਪ੍ਰੋਗਰਾਮਾਂ ਲਈ ਮਰੀਜ਼ਾਂ ਦੀ ਚੋਣ ਉਮਰ ਅਤੇ ਜੋਖਮ ਦੇ ਕਾਰਕਾਂ ‘ਤੇ ਅਧਾਰਤ ਹੁੰਦੀ ਹੈ ਤਾਂ ਜੋ ਬਹੁਤ ਜ਼ਿਆਦਾ ਝੂਠੇ ਸਕਾਰਾਤਮਕ ਅਧਿਐਨਾਂ ਤੋਂ ਬਚਿਆ ਜਾ ਸਕੇ। ਸਕ੍ਰੀਨਿੰਗ ਤਰੀਕਿਆਂ ਦੀਆਂ ਉਦਾਹਰਣਾਂ ਹਨ:
ਐਚਪੀਵੀ ਟੈਸਟ (ਐਚਪੀਵੀ ਡੀਐਨਏ ਅਤੇ ਐਮਆਰਐਨਏ ਟੈਸਟ ਸਮੇਤ), ਸਰਵਾਈਕਲ ਕੈਂਸਰ ਸਕ੍ਰੀਨਿੰਗ ਲਈ ਤਰਜੀਹੀ ਢੰਗ ਵਜੋਂ; ਅਤੇ
ਮਜ਼ਬੂਤ ਜਾਂ ਮੁਕਾਬਲਤਨ ਮਜ਼ਬੂਤ ਸਿਹਤ ਪ੍ਰਣਾਲੀਆਂ ਵਾਲੀਆਂ ਸੈਟਿੰਗਾਂ ਵਿੱਚ ਰਹਿਣ ਵਾਲੀਆਂ 50-69 ਸਾਲ ਦੀ ਉਮਰ ਦੀਆਂ ਔਰਤਾਂ ਲਈ ਛਾਤੀ ਦੇ ਕੈਂਸਰ ਲਈ ਮੈਮੋਗ੍ਰਾਫੀ ਸਕ੍ਰੀਨਿੰਗ। ਸਕ੍ਰੀਨਿੰਗ ਅਤੇ ਸ਼ੁਰੂਆਤੀ ਨਿਦਾਨ ਪ੍ਰੋਗਰਾਮਾਂ ਦੋਵਾਂ ਲਈ ਗੁਣਵੱਤਾ ਭਰੋਸਾ ਜ਼ਰੂਰੀ ਹੈ।
ਇਲਾਜ
ਢੁਕਵੇਂ ਅਤੇ ਪ੍ਰਭਾਵਸ਼ਾਲੀ ਇਲਾਜ ਲਈ ਕੈਂਸਰ ਦਾ ਸਹੀ ਨਿਦਾਨ ਜ਼ਰੂਰੀ ਹੈ ਕਿਉਂਕਿ ਹਰੇਕ ਕੈਂਸਰ ਕਿਸਮ ਲਈ ਇੱਕ ਖਾਸ ਇਲਾਜ ਵਿਧੀ ਦੀ ਲੋੜ ਹੁੰਦੀ ਹੈ। ਇਲਾਜ ਵਿੱਚ ਆਮ ਤੌਰ ‘ਤੇ ਸਰਜਰੀ, ਰੇਡੀਓਥੈਰੇਪੀ, ਅਤੇ/ਜਾਂ ਪ੍ਰਣਾਲੀਗਤ ਥੈਰੇਪੀ (ਕੀਮੋਥੈਰੇਪੀ, ਹਾਰਮੋਨਲ ਇਲਾਜ, ਨਿਸ਼ਾਨਾ ਜੈਵਿਕ ਥੈਰੇਪੀਆਂ) ਸ਼ਾਮਲ ਹੁੰਦੀਆਂ ਹਨ। ਇਲਾਜ ਵਿਧੀ ਦੀ ਸਹੀ ਚੋਣ ਕੈਂਸਰ ਅਤੇ ਇਲਾਜ ਕੀਤੇ ਜਾ ਰਹੇ ਵਿਅਕਤੀ ਦੋਵਾਂ ਨੂੰ ਧਿਆਨ ਵਿੱਚ ਰੱਖਦੀ ਹੈ। ਅਨੁਮਾਨਿਤ ਇਲਾਜ ਨਤੀਜਾ ਪ੍ਰਾਪਤ ਕਰਨ ਲਈ ਇੱਕ ਨਿਰਧਾਰਤ ਸਮੇਂ ਵਿੱਚ ਇਲਾਜ ਪ੍ਰੋਟੋਕੋਲ ਨੂੰ ਪੂਰਾ ਕਰਨਾ ਮਹੱਤਵਪੂਰਨ ਹੈ।ਇਲਾਜ ਦੇ ਟੀਚਿਆਂ ਨੂੰ ਨਿਰਧਾਰਤ ਕਰਨਾ ਇੱਕ ਮਹੱਤਵਪੂਰਨ ਪਹਿਲਾ ਕਦਮ ਹੈ। ਮੁੱਖ ਟੀਚਾ ਆਮ ਤੌਰ ‘ਤੇ ਕੈਂਸਰ ਦਾ ਇਲਾਜ ਕਰਨਾ ਜਾਂ ਜੀਵਨ ਨੂੰ ਕਾਫ਼ੀ ਲੰਮਾ ਕਰਨਾ ਹੁੰਦਾ ਹੈ। ਮਰੀਜ਼ ਦੇ ਜੀਵਨ ਦੀ ਗੁਣਵੱਤਾ ਵਿੱਚ ਸੁਧਾਰ ਕਰਨਾ ਵੀ ਇੱਕ ਮਹੱਤਵਪੂਰਨ ਟੀਚਾ ਹੈ। ਇਹ ਕੈਂਸਰ ਦੇ ਅੰਤਮ ਪੜਾਵਾਂ ਵਿੱਚ ਮਰੀਜ਼ ਦੀ ਸਰੀਰਕ, ਮਨੋ-ਸਮਾਜਿਕ ਅਤੇ ਅਧਿਆਤਮਿਕ ਤੰਦਰੁਸਤੀ ਅਤੇ ਉਪਚਾਰਕ ਦੇਖਭਾਲ ਲਈ ਸਹਾਇਤਾ ਦੁਆਰਾ ਪ੍ਰਾਪਤ ਕੀਤਾ ਜਾ ਸਕਦਾ ਹੈ।
ਕੁਝ ਸਭ ਤੋਂ ਆਮ ਕੈਂਸਰ ਕਿਸਮਾਂ, ਜਿਵੇਂ ਕਿ ਛਾਤੀ ਦਾ ਕੈਂਸਰ, ਰਵਾਈਕਲ ਕੈਂਸਰ, ਮੂੰਹ ਦਾ ਕੈਂਸਰ, ਅਤੇ ਕੋਲੋਰੈਕਟਲ ਕੈਂਸਰ, ਦਾ ਜਲਦੀ ਪਤਾ ਲੱਗਣ ‘ਤੇ ਅਤੇ ਸਭ ਤੋਂ ਵਧੀਆ ਅਭਿਆਸਾਂ ਅਨੁਸਾਰ ਇਲਾਜ ਕੀਤੇ ਜਾਣ ‘ਤੇ ਇਲਾਜ ਦੀਆਂ ਉੱਚ ਸੰਭਾਵਨਾਵਾਂ ਹੁੰਦੀਆਂ ਹਨ।
ਕੁਝ ਕੈਂਸਰ ਕਿਸਮਾਂ, ਜਿਵੇਂ ਕਿ ਟੈਸਟੀਕੂਲਰ ਸੈਮੀਨੋਮਾ ਅਤੇ ਬੱਚਿਆਂ ਵਿੱਚ ਵੱਖ-ਵੱਖ ਕਿਸਮਾਂ ਦੇ ਲਿਊਕੇਮੀਆ ਅਤੇ ਲਿੰਫੋਮਾ, ਦੇ ਇਲਾਜ ਦੀ ਦਰ ਵੀ ਉੱਚ ਹੁੰਦੀ ਹੈ ਜੇਕਰ ਢੁਕਵਾਂ ਇਲਾਜ ਦਿੱਤਾ ਜਾਂਦਾ ਹੈ, ਭਾਵੇਂ ਕੈਂਸਰ ਸੈੱਲ ਸਰੀਰ ਦੇ ਦੂਜੇ ਹਿੱਸਿਆਂ ਵਿੱਚ ਮੌਜੂਦ ਹੋਣ।ਹਾਲਾਂਕਿ, ਵੱਖ-ਵੱਖ ਆਮਦਨ ਪੱਧਰਾਂ ਵਾਲੇ ਦੇਸ਼ਾਂ ਵਿਚਕਾਰ ਇਲਾਜ ਦੀ ਉਪਲਬਧਤਾ ਵਿੱਚ ਇੱਕ ਮਹੱਤਵਪੂਰਨ ਅੰਤਰ ਹੈ; ਰਿਪੋਰਟ ਅਨੁਸਾਰ 90% ਤੋਂ ਵੱਧ ਉੱਚ-ਆਮਦਨ ਵਾਲੇ ਦੇਸ਼ਾਂ ਵਿੱਚ ਵਿਆਪਕ ਇਲਾਜ ਉਪਲਬਧ ਹੈ ਪਰ ਘੱਟ-ਆਮਦਨ ਵਾਲੇ ਦੇਸ਼ਾਂ ਵਿੱਚ 15% ਤੋਂ ਘੱਟ l
ਪੈਲੀਏਟਿਵ ਕੇਅਰ ਕੈਂਸਰ ਦੇ ਲੱਛਣਾਂ ਅਤੇ ਦੁੱਖਾਂ ਨੂੰ ਦੂਰ ਕਰਨ ਲਈ ਇਲਾਜ ਹੈ, ਇਲਾਜ ਦੀ ਬਜਾਏ, ਅਤੇ ਮਰੀਜ਼ਾਂ ਅਤੇ ਉਨ੍ਹਾਂ ਦੇ ਪਰਿਵਾਰਾਂ ਦੇ ਜੀਵਨ ਦੀ ਗੁਣਵੱਤਾ ਨੂੰ ਬਿਹਤਰ ਬਣਾਉਣ ਲਈ। ਪੈਲੀਏਟਿਵ ਕੇਅਰ ਲੋਕਾਂ ਨੂੰ ਵਧੇਰੇ ਆਰਾਮਦਾਇਕ ਰਹਿਣ ਵਿੱਚ ਮਦਦ ਕਰ ਸਕਦੀ ਹੈ। ਇਹ ਖਾਸ ਤੌਰ ‘ਤੇ ਉਨ੍ਹਾਂ ਥਾਵਾਂ ‘ਤੇ ਜ਼ਰੂਰੀ ਹੈ ਜਿੱਥੇ ਕੈਂਸਰ ਦੇ ਉੱਨਤ ਪੜਾਵਾਂ ਵਿੱਚ ਮਰੀਜ਼ਾਂ ਦੀ ਗਿਣਤੀ ਜ਼ਿਆਦਾ ਹੁੰਦੀ ਹੈ ਜਿੱਥੇ ਇਲਾਜ ਦੀ ਸੰਭਾਵਨਾ ਬਹੁਤ ਘੱਟ ਹੁੰਦੀ ਹੈ।
