ਨਵੀਂ ਦਿੱਲੀ, 18 ਅਕਤੂਬਰ: ਦੇਸ਼ ਕਲਿਕ ਬਿਊਰੋ :
ਅੱਜ ਧਨਤੇਰਸ ਦਾ ਤਿਉਹਾਰ ਹੈ। ਇਸ ਦਿਨ ਲੋਕ ਖਰੀਦਦਾਰੀ ਕਰਦੇ ਹਨ, ਭਾਵ ਕੋਈ ਨਵੀਂ ਚੀਜ਼ ਘਰ ਲੈ ਕੇ ਆਉਂਦੇ ਹਨ। ਅੱਜ ਦੇ ਦਿਨ ਭਾਂਡੇ ਖਰੀਦਣ ਦੀ ਪਰੰਪਰਾ ਹੈ। ਕੁਝ ਥਾਵਾਂ ‘ਤੇ ਇਹ ਵੀ ਕਿਹਾ ਜਾਂਦਾ ਹੈ ਕਿ ਇਸ ਦਿਨ ਧਨ ਖਰੀਦਣ ਨਾਲ ਧਨ ਤੇਰਾਂ ਗੁਣਾ ਵੱਧ ਜਾਂਦਾ ਹੈ। ਇਸ ਮੌਕੇ ‘ਤੇ ਲੋਕ ਧਨੀਏ ਦੇ ਬੀਜ ਵੀ ਖਰੀਦਦੇ ਹਨ ਅਤੇ ਘਰ ਵਿੱਚ ਰੱਖਦੇ ਹਨ। ਦੀਵਾਲੀ ਤੋਂ ਬਾਅਦ, ਇਹ ਬੀਜ ਆਪਣੇ ਬਾਗਾਂ ਜਾਂ ਖੇਤਾਂ ਵਿੱਚ ਬੀਜੇ ਜਾਂਦੇ ਹਨ।
ਧਨਤੇਰਸ ‘ਤੇ ਚਾਂਦੀ ਖਰੀਦਣ ਦਾ ਵੀ ਰਿਵਾਜ ਹੈ; ਜੇਕਰ ਇਹ ਸੰਭਵ ਨਹੀਂ ਹੈ, ਤਾਂ ਲੋਕ ਚਾਂਦੀ ਦੇ ਭਾਂਡੇ ਖਰੀਦਦੇ ਹਨ। ਲੋਕ ਇਸ ਦਿਨ ਦੀਵਾਲੀ ਦੀ ਰਾਤ ਨੂੰ ਉਨ੍ਹਾਂ ਦੀ ਪੂਜਾ ਕਰਨ ਲਈ ਲਕਸ਼ਮੀ ਅਤੇ ਗਣੇਸ਼ ਦੀਆਂ ਮੂਰਤੀਆਂ ਵੀ ਖਰੀਦਦੇ ਹਨ। ਧਨਤੇਰਸ ਦੀ ਸ਼ਾਮ ਨੂੰ, ਮੁੱਖ ਪ੍ਰਵੇਸ਼ ਦੁਆਰ ਦੇ ਬਾਹਰ ਅਤੇ ਵਿਹੜੇ ਵਿੱਚ ਦੀਵੇ ਜਗਾਉਣ ਦਾ ਵੀ ਰਿਵਾਜ ਹੈ। ਇਸ ਦਿਨ, ਘਰ ਦੇ ਬਾਹਰ, ਦੱਖਣ ਵੱਲ ਮੂੰਹ ਕਰਕੇ ਦੀਵੇ ਜਗਾਏ ਜਾਂਦੇ ਹਨ।
ਧਨਤੇਰਸ ਨਾਲ ਸਬੰਧਤ ਇੱਕ ਪ੍ਰਸਿੱਧ ਲੋਕ ਕਥਾ ਹੈ ਕਿ ਯਮ ਦੇ ਦੂਤਾਂ ਨੇ ਇੱਕ ਵਾਰ ਯਮਰਾਜ ਨੂੰ ਪੁੱਛਿਆ ਕਿ ਕੀ ਅਚਾਨਕ ਮੌਤ ਤੋਂ ਬਚਣ ਦਾ ਕੋਈ ਤਰੀਕਾ ਹੈ। ਇਸ ਸਵਾਲ ਦਾ ਜਵਾਬ ਦਿੰਦੇ ਹੋਏ, ਭਗਵਾਨ ਯਮ ਨੇ ਕਿਹਾ ਕਿ ਜੋ ਕੋਈ ਵੀ ਧਨਤੇਰਸ ਦੀ ਸ਼ਾਮ ਨੂੰ ਯਮ ਦੇ ਨਾਮ ‘ਤੇ ਦੱਖਣ ਵੱਲ ਮੂੰਹ ਕਰਕੇ ਦੀਵਾ ਜਗਾਉਂਦਾ ਹੈ, ਉਹ ਸਮੇਂ ਤੋਂ ਪਹਿਲਾਂ ਨਹੀਂ ਮਰੇਗਾ। ਇਸ ਮਾਨਤਾ ਅਨੁਸਾਰ, ਲੋਕ ਧਨਤੇਰਸ ਦੀ ਸ਼ਾਮ ਨੂੰ ਯਮ ਦੇ ਨਾਮ ‘ਤੇ ਵਿਹੜੇ ਵਿੱਚ ਦੀਵੇ ਜਗਾਉਂਦੇ ਹਨ। ਲੋਕ ਇਸ ਦਿਨ ਯਮ ਦੇ ਨਾਮ ‘ਤੇ ਵਰਤ ਵੀ ਰੱਖਦੇ ਹਨ।
ਲੋਕ ਆਮ ਤੌਰ ‘ਤੇ ਧਨਤੇਰਸ ਨੂੰ ਪੈਸੇ ਨਾਲ ਜੋੜਦੇ ਹਨ, ਪਰ ਇਹ ਉਸ ਦੌਲਤ ਦਾ ਤਿਉਹਾਰ ਹੈ ਜਿਸਨੂੰ ਸਿਹਤ ਕਿਹਾ ਜਾਂਦਾ ਹੈ। ਆਯੁਰਵੇਦ ਦੇ ਦੇਵਤਾ ਧਨਵੰਤਰੀ ਦੀ ਇਸ ਦਿਨ ਸਾਲ ਭਰ ਚੰਗੀ ਸਿਹਤ ਲਈ ਪੂਜਾ ਕੀਤੀ ਜਾਂਦੀ ਹੈ। ਵਿਸ਼ਨੂੰ ਪੁਰਾਣ ਇੱਕ ਸਿਹਤਮੰਦ ਸਰੀਰ ਨੂੰ ਸਭ ਤੋਂ ਵੱਡੀ ਦੌਲਤ ਦੱਸਿਆ ਗਿਆ ਹੈ।
ਚੰਗੀ ਸਿਹਤ ਤੋਂ ਬਿਨਾਂ, ਪੈਸੇ ਦੀ ਖੁਸ਼ੀ ਦਾ ਅਨੁਭਵ ਨਹੀਂ ਕੀਤਾ ਜਾ ਸਕਦਾ, ਇਸ ਲਈ ਧਨਵੰਤਰੀ ਦੀ ਪੂਜਾ ਕਰਨ ਦੀ ਪਰੰਪਰਾ ਹੈ। ਧਨਵੰਤਰੀ ਤ੍ਰਯੋਦਸ਼ੀ ਵਾਲੇ ਦਿਨ ਅੰਮ੍ਰਿਤ ਦੇ ਘੜੇ ਨਾਲ ਪ੍ਰਗਟ ਹੋਏ ਸਨ, ਭਾਵ ਸਮੁੰਦਰ ਮੰਥਨ ਦੇ ਨਤੀਜੇ ਇਸ ਦਿਨ ਪ੍ਰਾਪਤ ਹੋਏ ਸਨ। ਇਸ ਲਈ, ਦੀਵਾਲੀ ਦਾ ਜਸ਼ਨ ਇੱਥੋਂ ਹੀ ਸ਼ੁਰੂ ਹੋਇਆ।
ਵਿਸ਼ਨੂੰ ਪੁਰਾਣ ਦੇ ਅਨੁਸਾਰ, ਕਾਰਤਿਕ ਮਹੀਨੇ ਦੇ ਬਾਰ੍ਹਵੇਂ ਦਿਨ (ਧਨਤੇਰਸ ਤੋਂ ਇੱਕ ਦਿਨ ਪਹਿਲਾਂ) ਸਮੁੰਦਰ ਮੰਥਨ ਵਿੱਚੋਂ ਕਾਮਧੇਨੂ ਗਾਂ ਨਿਕਲੀ ਸੀ। ਅਗਲੇ ਦਿਨ, ਤ੍ਰਯੋਦਸ਼ੀ ਵਾਲੇ ਦਿਨ, ਧਨਵੰਤਰੀ ਇੱਕ ਸੋਨੇ ਦੇ ਘੜੇ ਵਿੱਚ ਅੰਮ੍ਰਿਤ ਲੈ ਕੇ ਪ੍ਰਗਟ ਹੋਏ। ਉਨ੍ਹਾਂ ਨੇ ਆਪਣੇ ਹੱਥਾਂ ਵਿੱਚ ਜੜ੍ਹੀ-ਬੂਟੀਆਂ ਫੜੀਆਂ ਹੋਈਆਂ ਸਨ। ਉਨ੍ਹਾਂ ਨੇ ਦੁਨੀਆ ਨੂੰ ਅੰਮ੍ਰਿਤ ਅਤੇ ਆਯੁਰਵੇਦ ਦਾ ਗਿਆਨ ਦਿੱਤਾ। ਇਸੇ ਲਈ ਆਯੁਰਵੇਦ ਦੇ ਦੇਵਤਾ ਧਨਵੰਤਰੀ ਦੀ ਇਸ ਦਿਨ ਪੂਜਾ ਕੀਤੀ ਜਾਂਦੀ ਹੈ। ਪੁਰਾਣਾਂ ਵਿੱਚ, ਉਨ੍ਹਾਂ ਨੂੰ ਭਗਵਾਨ ਵਿਸ਼ਨੂੰ ਦਾ ਅਵਤਾਰ ਵੀ ਮੰਨਿਆ ਜਾਂਦਾ ਹੈ।
ਧਨਵੰਤਰੀ ਦੇਵਤਿਆਂ ਦੇ ਵੈਦ ਅਤੇ ਦਵਾਈ ਦੇ ਦੇਵਤਾ ਹਨ, ਇਸ ਲਈ ਧਨਤੇਰਸ ਡਾਕਟਰਾਂ ਲਈ ਬਹੁਤ ਮਹੱਤਵਪੂਰਨ ਦਿਨ ਹੈ। ਕਿਹਾ ਜਾਂਦਾ ਹੈ ਕਿ ਭਗਵਾਨ ਧਨਵੰਤਰੀ ਅਤੇ ਦੇਵੀ ਲਕਸ਼ਮੀ ਦਾ ਜਨਮ ਸਮੁੰਦਰ ਮੰਥਨ ਦੌਰਾਨ ਹੋਇਆ ਸੀ, ਇਸੇ ਕਰਕੇ ਧਨਤੇਰਸ ‘ਤੇ ਭਗਵਾਨ ਧਨਵੰਤਰੀ ਅਤੇ ਦੇਵੀ ਲਕਸ਼ਮੀ ਦੀ ਪੂਜਾ ਕੀਤੀ ਜਾਂਦੀ ਹੈ। ਧਨਤੇਰਸ ਦੀਵਾਲੀ ਤੋਂ ਦੋ ਦਿਨ ਪਹਿਲਾਂ ਮਨਾਇਆ ਜਾਂਦਾ ਹੈ।